Sau 9 năm kháng chiến trường kỳ của quân và dân cả nước, sáng 10/10/1954, Ủy ban Quân chính thành phố và các đơn vị bộ đội đã tiến vào Hà Nội trong rừng cờ hoa và niềm vui hân hoan của 20 vạn nhân dân Thủ đô đón chào đoàn quân chiến thắng trở về. Cờ đỏ sao vàng tung bay, cả Hà Nội tưng bừng hân hoan trong niềm vui giải phóng.
Kỷ niệm hào hùng nhớ về Ngày Giải phóng và ước nguyện của Bác
Sau chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ, Hiệp định Giơnevơ về đình chiến ở Đông Dương được ký kết. Qua nhiều ngày đấu tranh sôi nổi, các hiệp định về việc chuyển giao Hà Nội được ký kết ngày 30/9/1954 và ngày 2/10/1954 tại Ủy ban Liên hợp đình chiến Trung ương. Sau đó, Chính phủ đã phái các đội công an, trật tự, cảnh vệ, hành chính vào Hà Nội để chuẩn bị việc tiếp quản thành phố.
Theo nghị quyết ngày 17/9/1954 của Hội đồng Chính phủ, Ủy ban quân chính thành phố Hà Nội được thành lập do thiếu tướng Vương Thừa Vũ, tư lệnh sư đoàn Quân Tiên phong làm Chủ tịch và bác sĩ Trần Duy Hưng làm Phó Chủ tịch.
Ủy ban quân chính có nhiệm vụ tiếp thu và quản lý thành phố. Bộ Tư lệnh đã ra lệnh cho các đơn vị vào tiếp quản Hà Nội phải triệt để chấp hành các chính sách và kỷ luật của Chính phủ đề ra, phải luôn nâng cao cảnh giác, sẵn sàng đập tan mọi âm mưu khiêu khích của bọn phá hoại. Sư đoàn Quân Tiên phong đã được Trung ương Đảng và Chính phủ giao nhiệm vụ tiếp quản Hà Nội.
Theo kế hoạch đã định, sáng 8/10/1954 các đơn vị quân đội chia nhiều đường tiến vào ngoại thành Hà Nội.
Đến 16 giờ 30 thì tiến đến đường đê La Thành, Vĩnh Tuy, Bạch Mai, Ngã Tư Sở, Ô Cầu Giấy và Nhật Tân.
6 giờ sáng ngày 9/10/1954, quân đội lại theo nhiều đường từ ngoại thành tiến vào nội thành chia làm nhiều cánh quân tiến vào 5 cửa ô chính rồi từ đó tỏa đi các nơi. Lần lượt bộ đội ta tiếp thu nhà Ga, phủ Toàn quyền, khu Đồn Thủy, khu Bờ Hồ, phủ Thống sứ.
16 giờ, quân đội Liên hiệp Pháp rời khỏi thành phố, lặng lẽ rút sang phía Bắc cầu Long Biên.
16giờ30, quân đội ta hoàn toàn kiểm soát thành phố Hà Nội, tiếp thu thành phố gọn gàng và trật tự.
Bộ đội ta tiến đến đâu, nhân dân ta đổ ra hai bên đường, phất cờ tung hoa, reo mừng không ngớt. Cổng chào, khẩu hiệu dựng lên khắp các đường phố, cờ đỏ sao vàng rực rỡ trên khắp các tầng nhà.
Ngày 10/10/1954.
5 giờ, Nhân dân thủ đô quần áo chỉnh tề mang cờ, ảnh Bác Hồ, những bó hoa tươi thắm, thành đội ngũ trật tự theo từng công sở, xí nghiệp, trường học, khu phố…, kéo tới những con đường đã được thông báo trước là bộ đội hành quân qua. Đoàn xe đầu tiên do thiếu tướng Vương Thừa Vũ, Chủ tịch Ủy ban Quân chính và bác sĩ Trần Duy Hưng, Phó Chủ tịch Ủy ban Quân chính dẫn đầu đi qua phố Hàng Đường, Hàng Đào và trung tâm thành phố.
8 giờ, Cánh quân phía Tây xuất phát từ Quần Ngựa. Đó là những chiến sĩ bộ binh của Trung đoàn Thủ đô. Các chiến sĩ diễu binh qua Kim Mã, Hàng Đẫy, Cửa Nam, Hàng Bông, Hàng Đào, Hàng Ngang…, đến 9 giờ 45 tiến vào Cửa Đông thành Hà Nội.
8giờ 45, Cánh quân phía Nam xuất phát từ Việt Nam học xá tiến qua Bạch Mai, phố Huế, vòng quanh hồ Gươm rồi vòng lại chiếm lĩnh toàn bộ khu vực Đồn Thủy và Đấu Xảo.
9 giờ 30, Đoàn cơ giới và pháo binh xuất phát từ Bạch Mai, qua phố Bạch Mai, phố Huế, 10 giờ 5 đến Bờ Hồ, qua Hàng Đào, Hàng Ngang, chợ Đồng Xuân, rẽ sang đường Cửa Bắc tiến vào thành lúc 10 giờ 45.
15 giờ, Còi Nhà hát Lớn thành phố nổi lên một hồi dài. Mấy chục vạn nhân dân Hà Nội đã trang nghiêm dự lễ chào cờ do Ủy ban Quân chính tổ chức tại sân vận động Cột Cờ với sự tham gia của các đơn vị quân đội. Sau lễ chào cờ, Chủ tịch Ủy ban Quân chính Vương Thừa Vũ trân trọng đọc lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi đồng bào Thủ đô nhân ngày giải phóng.
Quân ta trở về, tiếp quản Hà Nội
Ngày 10/10/1954, Hà Nội sạch bóng quân thù, hân hoan đón mừng những người con chiến thắng trở về giải phóng Thủ đô. Sự kiện đó đánh dấu một bước ngoặt có ý nghĩa cực kì to lớn, mở ra một thời kỳ mới hết sức vẻ vang trong lịch sử ngàn năm văn hiến của Thăng Long – Đông Đô – Hà Nội ở thời đại Hồ Chí Minh quang vinh. Thủ đô ta hoàn toàn thoát khỏi ách thống trị của đế quốc thực dân; nhân dân lao động vĩnh viễn xóa bỏ mọi chế độ áp bức, bóc lột, đứng lên làm chủ vận mệnh của mình và phấn khởi đi vào xây dựng xã hội mới, mở đầu sự nghiệp cách mạng xã hội chủ nghĩa trên đất nước ta. Đảng và Nhà nước ta đã ba lần tặng thưởng cho Thủ đô Hà Nội Huân chương Sao Vàng vào các năm 1994, 2004, 2010 và danh hiệu thành phố Anh hùng vào năm 2000.
Hà Nội ngày nay
Thực hiện những lời căn dặn và mong muốn của Bác Hồ, 63 năm qua, kể từ ngày Thủ đô Hà Nội hoàn toàn được giải phóng, Đảng bộ, chính quyền, quân và dân Thủ đô Hà Nội đã không ngừng phấn đấu, cố gắng vươn lên, vượt qua rất nhiều gian lao, thử thách, từng bước trở thành thành phố gương mẫu về nhiều mặt. Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, quân dân Hà Nội đã đi đầu, làm gương sáng về sự anh dũng, gan dạ, kiên cường, không chịu khuất phục trước kẻ thù tàn bạo, thực hiện đúng Lời kêu gọi của Bác Hồ: "Thà hy sinh tất cả chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ".
Thực hiện đường lối đổi mới do Đảng Cộng sản Việt Nam khởi xướng và lãnh đạo, Thủ đô Hà Nội tiếp tục phát huy truyền thống tốt đẹp, mẫu mực trên nhiều lĩnh vực, đạt được nhiều thành tựu quan trọng trên các lĩnh vực của đời sống xã hội. Sau 7 năm Hà Nội được mở rộng địa giới hành chính (diện tích gấp hơn 3 lần trước 3.328km2), đến nay, dân số đã vượt ngưỡng 7,588 triệu người, nằm trong số 17 thủ đô có diện tích lớn nhất thế giới, tương đương với Thủ đô Pa-ri của Pháp, Luân Đôn (Anh), Tô-ky-ô (Nhật Bản). Kinh tế Thủ đô những năm qua liên tục tăng trưởng. Trong hành trình phát triển, Thủ đô Hà Nội cũng đang xây dựng hình ảnh đẹp trong con mắt bạn bè quốc tế với tinh thần hợp tác bình đẳng, cùng có lợi.
Hà Nội hôm nay
Tuy nhiên, so với yêu cầu của sự phát triển, nguyện vọng chính đáng của người dân Thủ đô và bạn bè quốc tế, nhất là mong muốn của Bác Hồ trước lúc "đi xa", trên địa bàn Hà Nội vẫn còn những hạn chế, yếu kém, bất cập, thậm chí khuyết điểm kéo dài, gây bức xúc đối với người dân. Nhiều vấn đề kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh, trật tự, xây dựng và quản lý đô thị... chưa mẫu mực, thậm chí có mặt còn thua kém một số địa phương khác. Đây chính là vấn đề đặt ra để các cấp lãnh đạo Thủ đô nhanh chóng tìm ra những giải pháp hiệu quả hơn nữa.
Ngày 10/10 của 63 năm về trước, nhân dân Thủ đô đã đồng thanh hô vang: "Hồ Chủ tịch muôn năm". Âm thanh đó không chỉ vang vọng phố phường mà còn vang vọng trong tâm tưởng của nhân dân Thủ đô nhiều thế hệ. Và hôm nay mỗi một người trong chúng ta, dù có cư trú ở Thủ đô Hà Nội hay không cũng đều phải có trách nhiệm thực hiện tốt hơn lời căn dặn của Bác Hồ năm xưa./.